به شکل هیس

سلام به همگی
و مهدی جان حسنلو

در اشعار معترض و چندلایه و دموکرات وقتی شاعر تکنیکِ آشنایی‌زدایی را بکار می‌گیرد و (بجای مستقیم‌گویی) با تعریض رفتار می‌کند، باعث می‌شود که اثرش خاصیت شعر بودن خود را حفظ کند و قدم بر خط قرمز شعار نگذارد... و این موضوع یکی از شاخصه‌های اصلی شعر امروز (به‌ویژه سبک پسامدرن) بشمار میرود.
شعر مهدی حسنلو در زمینه فضاسازی روایت پلی‌فونیک، کاملا موفق است. فضاها نه بوسیله‌ی زبان صاف و مطلق بلکه بوسیله ایجاد فضای حجمی ساخته شده‌اند و خواننده در این فضا حرکت میکند؛ آن هم نه بصورت یک خط مستقیم بلکه در مسیرهای گوناگون. ایجاد این آزادیِ خوانش و آزادی بینش برای خواننده بسیار نوین است و تازگی دارد زیرا معنای قطعی و مشخصی در بر ندارد.
[نکته: یکی از عواملی که شعر او را برجسته، تأویل‌پذیر و چندلایه میکند و باعث دیرفهمی یا مشکل‌ترشدنش می‌گردد، ورود عنصر «ایماژ» بر مبنای تخیل است؛ تمهیدی که باعث میشود مخاطب نیز در تأویل شعر دخیل باشد.
ایماژ، تصویر یا صورت ذهنی یک پدیده است که توسط قوه خیال خلق می‌شود. ایماژ میتواند به شکل بازآفرینی یک شی بدون حضور آن در ذهن یا خلق و ترکیب چند تصویر به وسیله قدرت قوه تخیل در ذهن نقش ببندد.
به‌ عقیده من: ایماژ، تصویری‌ست که در یک لحظه انتزاع و عینیت را به یکدیگر گره میزند و شاعر آن را به وسیله کلمات می‌سازد؛ ایماژ یا تصویر ذهنی چیزی فراتر از تصویر محض است. شاید بهترین و کوتاه ترین تعریف برای ایماژ همین جهان‌نگری تصویری و ذهنی (انتزاعی) باشد.
ایماژ به شاعر کمک می‌کند تا بر زبانش تمرکز کند؛ یعنی بجای به نمایش گذاشتنِ احساسات تعمیم یافته‌ی شعری، شاعر می‌تواند ترکیبی نو و شورآفرین و خردمندانه از زمان جاری را به دست آورد.]
این ایماژهای نو، گاهی ”منطق‌گریز“ می‌شوند و جنبه‌ی ناخودآگاه (ناهشیار) یا خواب‌گونه و سورئالیستی بخود می‌گیرند! و فرآیند ساخت آنها چندان تفسیرکردنی نیست اما میتوان گفت زیر مجموعه هنرسازه‌ها قرار می‌گیرند.
هنرسازه‌ها: از نظر فرمالیست‌ها هر نوع تمهیدی که بر ساحتِ جمال‌شناسی متن بیفزاید مصداق «هنرسازه» است. مانند یک ایماژ، یک استعاره یا کنایه، یک حذف بلاغی، یک جابجایی یا تغییر هنریِ اجزای جمله و کاستن از تزاحمِ فرم‌های انبوه یا هنرسازه‌های مسدود. در یک کلام: حد و حصری برای هنرسازه‌ها وجود ندارد...! در هر زبان و ادبیات هر فرهنگی، هنرسازه‌ها معمولا قانون یا قاعده ادبیِ مشخصی ندارند و بکارگیری آنها کاملا خلاقانه و نوآورانه است و بستگی به هوشمندی شاعر دارد.
{برای آشنایی هرچه بهتر و بیشتر شما دوستان با ایماژ و هنرسازه و منطق‌گریزی پیشنهاد میکنم در این سایت اشعار بنده، پژمان بدری و مهدی حسنلو، و خارج از فضای سایت نیز اشعار علی باباچاهی، لیلا کردبچه و شمس لنگرودی را بخوانید.}

میان نفس هایم 
سر میخورم به پایان نا پیدای ام
خوابیده اند کوچه ها  بی صدا
در طول خیابان و خوابی که مرا می پاید !
 می دوم عابری را، دست در دست وحشت
 شب نامه به دست
از ترس ترکه ی ناظم ، می پرم
از سوالی ، می پرم کلاغ ! به جوابی
از مغازه ای خیز 
 سینه خیز  می روم به خانه ی دیگر ! 

بسامد بالای ˝شب و سیاهی˝ در اشعار مهدی بجز اینکه نشانگر جامعه ظلم زده‌ای است که شاعر در آن زندگی می‌کند، می‌تواند بیانگر پیوند عمیق او با دنیای شب و تنهایی رمزآلود نیز باشد؛ گویی برای نشان دادنِ فردیت ناگزیر است با تاریکی روبرو شود. دنیای تاریک شب و سکوت اسرارآمیز شباهنگام شاعر را راهی دیار ناخودآگاه می‏کند تا به مقصد مطلوب برسد.
ظاهراً شاعر در لایه‌ی پنهان شعر بجز سرکوب و خفقان قصد دارد بحران ناکارآمدی و سوء مدیریت و همچنین عدم پاسخگویی یا عدم احساس مسئولیت را نیز نشان دهد! بطور کلی فضای شعری او غالباً حاکی از ”انسداد سیاسی و انجماد فرهنگی“ است.

و آموزگار  پشت میز  بزرگ 
در چرت خود همراه چرتکه! 
صدایی نیست جز خر و پف 
و سایه ی گاه وبی گاه پنجره 
 می دوم در تنهایی خود ،  بی تفاوت به راه 
به هر تابلو و تیر و تقاط
 هیس! ایستاده به شکل دخترکی انگشت به دهان 
با دهانی چروک! و دندان هایی که جیغ می کشند 
/لطفن سیاه را رعایت فرمایید!/

(( واژه سیاه در اینجا اشاره به “اجبار“ دارد! ))
نقد معضلات روز جامعه:
مهدی حسنلو از جمله شاعرانی است که در اشعارش به نقد وضعیت از خود بیگانگی انسان می‌پردازد و سایه‌ی سنگین بی‌عدالتی در جامعه را از زوایای مختلف نشان مخاطب میدهد. برای او تحقق یک جامعه بهتر، به رهاییِ سوژه‌ها وابسته است. از نظر مهدی انسان‌های از خود بیگانه امروز به‌صورت انفرادی زندگی می‌کنند؛ زیرا همبستگی میان آنها به شکل خطرناکی سرکوب شده است! اما اکنون این همبستگی شرط رهایی بشر است. او در نقد معضلات جامعه و در تقابل با از خود بیگانگی، وضعیت پارادوکسیکال و گاه وضعیت بدیلی را به تصویر می‌کشد که بجز بلندگوی بیدار شاعر، مختصات شهروندآگاهی نیز دارد؛ شهروندی که به جای انفعال و انزوا و دوری از خویشتن و از جامعه، سعی دارد با طبقات سرکوب‌شده‌ی جامعه رابطه‌ای محکم و ناگسستنی برقرار کند و با آگاهی‌رسانی از همزیستی مسالمت آمیز و تعامل با دیگران سخن براند؛ یعنی با گرایشات مختلف فکری (یا همان دیگراندیشان.)

می دوم
شهر را کوچ میدهند به سمت بی ستاره ی شب
 که سان می بیند در حصار پادگان 
از رژه بی نظم خدایان
 بی حوصله ترین ماه شب
«برف و بوران بهمن»

میان نفس هایم
اویزان از گلو، فریادی
زیر پایش
چار پایه سکوت ...!!! 

هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند:
دختران جامعه یا بطور کلی جوانان که هر کدام با مشکلات شخصی و شخصیتی عدیده‌ای در زندگی خود مواجه‌اند و آن مشکلات را ناشی از رفتار‌ ˝پدران یا خدایان˝ خود می‌دانند، گذشته و حال برایشان به دو قطب سیاه و سفید تبدیل شده است... از طرفی سرکوبگران که چشمه نفرت و نماد تباهی اند و از طرف دیگر مظلومیت افراد سرکوب‌شده. گویی اولین تقابل‌ها و چالش‌ها با همین مبارزه سیاهی و سفیدی آغاز شده است! مبارزه‌ای که در طول تاریخ متأسفانه غالبا یک نتیجه داشته: پیروزی سیاهی.
به شکل هیس، روایت یک عمر سرکوب شدن فرزندانی است که در محیط بسته (خانه) با استبداد عمیقی روبه‌رو بوده و هستند... با تعمیم این مسئله به جامعه می‌توان این برداشت را بسط داد؛ یعنی استبدادی که در نهایت به مرگ (یا خودکشی) فرزندان خانه منتهی می‌شود. این تم معنایی و حال‌وهوای مفهومی شعر مرا تاحدودی یاد فیلم دندان نیش (به کارگردانی یورگوس لانتیموس) انداخت! البته با فضا و پرداختی که از دل ˝رئالیسم‌جادویی˝ بیرون می‌آید.
با آرزوی موفقیت برای مهدی عزیز و سایر دوستان🌹

هنر برای شگفتی و برهم زدن یکنواختی!

یکی از دوستان نقل می‌کرد؛ با چند تن از رفقای خوش ذوق در پاریس به دیدن موزه‌ها رفته بودیم. در یکی از سالن‌ها هنگامی که مأمورین متوجه ما نبودند، یکی از تابلوها را سروته کردیم و خودمان نیز در برابر آن به اظهار شگفتی ایستادیم و گفتیم به‌به! به‌به! نگاه کنید، مردم هم جمع شده بودند و با خیرگی به تابلو می‌نگریستند و در اصول آن اثر هنریِ معکوس به یکدیگر توضیح می‌دادند.
اکنون نیز در غرب [و حتی به پیروی از آنها در شرق] هنر را برای شگفتی و تنوع و برهم زدن یکنواختی زندگی می‌خواهند، نه برای اینکه چه تاثیری در حیات معقول انسان‌ها دارد! بنده در نوشته‌های بعضی از غربی‌ها دیده‌ام که ملاک عظمت و ارزش هنر را در میزان جلب شگفتی مردم می‌بینند.
این که حقیقت چیست و هنر چگونه می‌تواند انسان‌ها را در طریق دست یافتن به حیات معقول یاری دهد امری است که از آن غفلت شده است. (علامه جعفری)

سلام وقتی شعر مهدی و می خوندم یاد این خاطره از علامه جعفری افتادم
واقعا هنر جز این است با زبانی متفاوت اتفاقات پیرامون و به تصویر بکشیم؟؟؟
هنرمند واقعی کسی که چشم برزخی داشته باشه یعنی طینت واقعی کلمات و ببینه،بتونه اونو برخلاف نثر رایج ورز بده
کاری که مهدی موعود به خوبی از پس اش براومده.
این شعر حاوی ظرف و مظروفه
ظرف شعر: قصه ی یه اعدامی از انفرادی تا پای چوبه ی دار
مظروف یا محتوای داخل ظرف: زندگی همان اعدامی از کودکی تا همان لحظه ی منفورست که به شایستگی با موضوعاتی
همچون مدرسه رفتن بیخود و نقد نظام آموزشی،سربازی رفتن بی هدف اغلب پسرا عجین شده است.

به موجب مسائل شرعی، اغلب اعدام‌ها مابین اذان صبح و طلوع آفتاب انجام می‌شه چون اعدامی نباید صبح روز بعد و ببینه و به یک روز دیگه امیدوار شه.

در نظر داشته باشید شیف صبح مدرسه
بیدار باش سربازها یا سرخدمت رفتنشون
با لحظه ی اعدام همگی تو یه بازه ی زمانی اتفاق میوفته
همیشه باخودم فکر می کردم حکمت این ساعت هشت مدرسه رفتنها چی بوده؟
که باید حداقل هفت صبح از خواب بیدار و حاضر بشی
با مغزی خواب آلود به دو دوتا چهارتای معلم و اراجیف ناظم سر صف گوش بدی

کاش بجای اون حجم از خزعبلات کمی مهارت زندگی
کمی مهارت گفتگو
کمی مهارت تو جمع بودن
کمی مهارتهایی که به درد میخورد بهمون یاد میدادن.

تا همینجا بنظرم کافیه که لذت کشف و شهود از شعر گرفته نشه

این نقد نگاهی به گستردگی و فراخی موضوع شعر بود
و به طور تیتر وار
چرا مهدی زندگی و شبیه پادگان دیده آیا این فرد اعدامی لایق اعدامه یا نه؟
یا تصویر هیس دختر یا پسر بچه ای که تو اغلب بیمارستانها هست

امیر بیا قیچی و دست بگیر بقیه اش باتو😂

مخلصونات
خیلی خیلی شعرت شعر بود
پژمان بدری هستم
از لابه لای شعر جدیدم این نقد و نوشتم
البت نقد که چه عرض کنم گپ و گفتی خودمانی

درود مجدد مهدی جان

ادامه نظرم رو با کمال احترام و با کسب اجازه از خودت وسایر دوستان به صورت نقد ارسال میکنم

عرض کردم که فضا و زمان این شعر مربوط می شود به کابوسی به طول یک عمر که در بی حوصلگی یک ماه احساسی که معمولا مخرب عقلانیت وآگاهی است اتفاق افتاده است کابوسی متناقض نما که بعد از بیداری همچنان ادامه دارد و به یک واقعیت تبدیل شده است بله کابوس که به بیداری هم کشیده شده است شاعر حالا در جستجوی علل این کابوس است و در یک سیر روانشناختی اجتماعی برش می زند به گذشته به کودکی که ریشه تمام ترسها و بذر تمام آگاهی های آینده در آن دوره پی ریزی می شود ترکه ناظم و کلاغ پر که در هر سوال و جوابی تکرار می شود سینه خیز رفتن که هر کدام منشا ی است برای آینده برای دوره پختگی یک انسان این سه مدل تنبیه جسمانی رو اکثرا تجربه کرده ایم نکته جالبتر اینکه اینجا این تنبیه ها رو باتوجه به پریدن دونوع هم سلبی و هم ایجابی میتوان دید هر تنبیه سبب پریدن،یعنی بیدار شدن اما دیگر دیر است چون کابوس وحشتناک به بیداری نیز سرایت کرده است در این کابوس کوچه ها در طول خیابان بیدار همراه شاعر و عابری که میتواند نماد اندیشه متعالی شاعر باشد هنوز و همچنان در کابوس خود خفته اند.در ادامه شاعر به منزل گاه دیگری قدم می گذار د معلم که نماد آگاهی است با اینکه از حساب و کتاب سردر میاورد و در خوابی عمیق است و جز خروپف چیزی شنیده نمیشود ولی باز امیدی به پنجره کلاس است ولی شاعر از آنجا نیز فقط سایه را به تصویر کشیده است که وجود نور را اعلام میکندباز شاعر خود را تنها می یابد و در کابوس کشیده شده به بیداری همچنان به دویدن ا دامه می دهد و یک نماد ترس دیگری را به تصویر می کشد کودک انگشت به دهان که الان بخوبی درک میشود و "هیس!!!سیاه را رعایت فرمایید "چهره واقعی او را میبیند کودکی که زیبا بود اکنون با دهانی چروکیده که دندانهایش جیغ میکشد دورنمای شهر کوچ دادن آن به قسمت بی ستاره شب شاید بتوان گفت شب بی ستاره هویت ندارد و از وجود محو است...


داداش گلم اینها فقط نظر خودم است از شعرت خیلی لذت بردم میتوان گفت از نظر حقیر بهترین شعر سپید در باره فریادی است که قاتل سکوت است هر کلمه آن یک فریاد بلند است هیچ تعارفی در کار نیست سپید هایت بینظیر است
مخلص داداش گلم🌷⚘🌸🌿🍃🌺🌾