ضحاک

دزد،خند،چرخ،گرد،پوس،گند،ریس،بوس،دوش،خیس
به علاوه ی (یده)
یا به عبارتی مصدرهایشان
دزدیدن،خندیدن،چرخیدن،پوسیدن،گندیدن،ریسیدن،دوشیدن،خیسیدن،بوسیدن و دیدن
خوب با اصول قانونی
۱. دزدیدن،خندیدن،گندیدن،دیدن
۲.چرخیدن
۳.پوسیدن،ریسیدن،خیسیدن،بوسیدن( با اقوا)
۴.دوشیدن
چهار گروه داریم با در نظر گرفتن اصول
ببین محسن جان ،من خودم به اصول قافیه در شعر خودم پایبندم،برایم تقریبا و نه تحقیقا ،حیاتیست،
منتها نمیتوانم نادیده بگیرم که بعضی اصول را هم خیلی تجزیه تحلیل میکنم در ذهنم و دوست دارم بزرگ مردی یا بزرگ بانوی شاعری که ایران حرفش را بخواند پیدا شود و اصول تکمیلی برای قافیه ارائه کند!!
مثلا وقتی تلفظ در زبان فارسی در حروف
س،ص،ث
ز،ذ،ظ
یکیست چرا اینها نباید مبنای قافیه شود و جزو حروف "رَوی" در قافیه شود؟
یا همین بحث افعال که قبول دارم داشتن وجه اشتراک قبل قسمت الحاقی واقعا حرفه ای و زیباست
ولی آیا در نمونه های دیگر و همین شعر، بنیان اثر متلاشی شده؟
بحثهای زیادی میتوان پیرامون قوانین مطرح کرد و من کاملا واقف هستم شما هم برای طرح بحث این سوال را کرده اید
و خوشحال میشوم هم شما هم دیگر شاعران نیز وارد این بحث شوند و نظرشان را بدهند
🌺🙏🌺

بسمه تعالی
یا حق مدد کن جز حق نشود جاری برین قلم بی جوهر الله الله
سلام بر جمیع سروران من الباب الی المحراب یا الله
نقدی بر نقد آقای عزیزیان بنویسم تا عزیزان را سودمند افتد

بنای مستحکم شعر فارسی حاصل بیش از هزارسال تعمق هزاران متفکریست که مو از ماست میکشیدند بنابرین اگر شبهه ای در ذهن پیش آمد انسان باید جانب احتیاط اتخاذ کند و قوانین را سهلگیرانه فروننهد تغییر دران قوانین را کسی رواست که متعمق باشد به وسعت هزارسال تعمقی که زعما و محبین شعر نمودند تامل کنیم چرا وزن رباعی فقط آن وزن است امتحان کردم یک هجا بیشتر سرودم به نگاه اول زمین به آسمان نیامد چرا دوبیتی با آن وزنست چرا غزل آن ساختار را دارد چرا دو بیت در وزنی دیگر ابتر محسوب میشود چرا تک بیت به رسمیت شناخته نشدتوخود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل اینجاست که میبینیم جناب استاد نیما یوشیج پس از انبوهی تامل و آزمون وخطا چقدر محتاطانه مرزهای شعرفارسی را گسترش میدهند و لکن نه از وزن دست میکشند و نه قافیه به راستی چرا؟ ازآن طرف عزیزی که با وزن آشنا نیست و ظاهرا مرحوم فروغ هم ضرورت فراگیری وزن را به اوگوشزد نمودند به نثر نویسی مبتلا میشود ولو شعر بخوانندش

چند ملاحظه نسبت به مطلب جناب عزیزیان
1-س و ث. زیبایی ظاهری اثر میبایست مدنظر قرارگیرد غزلی با قافیه ث س ص آن زیبایی ختم به س را ندارد و ملاحظات دیگر
2-چراغ قرمز را در شبی که پرنده پر نمیزند هم عبور کردن اتفاق خاصی شاید رخ ندهد ولی تعبیر مر قانون را داریم نمیشود با استحسانات بنای مستحکم عروض را سست نمود هرچند قوانین به قول مرحوم عطار
دائــمــا او پـــادشــاه مطلــق است
در كمــال عــز خود مستغـرق است
ولکن ما می مانیم و تاریخ که آثارمان را ضعیف خواهند خواند کما آنکه به حول و قوه یزدان آثار بی وزن را نثر خواهند خواند لاریب فیه انشاءالله
اما مطلبی مرتبط از جناب آسمان حفظه الله در مورد شعری با قوافی عدالت، طلسمت، علت، شفاعت و ...
از جانب من خداحافظ

نخستین چیزی که جلب نظر می کند، قافیه است؛ مخصوصاً که در غیاب ردیف، حضور قافیه در این شعر چشمگیرتر و مؤکدتر به نظر می رسد. از منظری، این قافیه ها اشتباه نیستند؛ شاعر در نخستین مصراع، «طلسمـ» را به «ـَت» افزوده ولی در بقیه ی قافیه ها «ـَتِ» مصدرساز عربی را مایه ی قافیه سازی قرار داده است. حقیقت این است که اگر کسی با نگاه خوش بینانه و همدلانه به این شعر نگاه کند، می تواند ساختار این قوافی را درست بداند زیرا در هجای پایانی کلمات، به هر روی، صامتی که به «ـَت» متصل شده، در کلمات مختلف قافیه متفاوت است. از این منظر، این قافیه ها فارغ از جنس صرفی شان درست اند. به‌ویژه راحت تر با قافیه های این شعر کنار خواهیم آمد هنگامی که در نظر داشته باشیم که ما در شعر معاصر، انواع بی سابقه تر و عجیب و غریب تری از قافیه را دیده ایم (مثلاً قافیه کردن «به و چه و خانه و...» که در شعر قدیم فارسی احتمالاً به دلیل کمرنگ بودن هماهنگی آوایی شان استفاده نمی شده اند... یا قافیه های ذاتاً خراب امّا رایج در برخی از ترانه های ترکیب شونده با موزیک امروزی که مثلاً در آن ها قافیه شدن «رَفت / بَخت» یا حتی «بِهِش / عشق!» را به نادرست، صحیح می شمارند!). می خواهم عرض کنم که در این اوضاع بی در و پیکرِ قافیه سازی، لااقل می توان همین مایه از اهتمام دوست شاعرمان به استخدام قوافی را هم غنیمت شمرد. با این همه، خوب است از دوست شاعرمان پنهان نکنیم که این شکل از قافیه را به طور کلّی در شعر قدیم و جدید چندان نمی پسندند. مخصوصاً امروز که قواعد آکادمیک بلاغت مدوّن تر شده اند، دقت منتقدان «خاص» در شعرها، مو را از ماست می کِشد و کوچک ترین بی توجهی ها به قواعد را هم بر نمی تابد، رعایت هرچه درست تر قواعد و آداب وزن و قافیه، لازم تر به نظر می رسد. فارغ از کاری که دوست شاعر ما با قافیه ی مصراع نخست این غزلش کرده است، در دیگر مصاریع این غزل، بنای قافیه بر کلماتی ست با ساختار صرفی شبیه به یکدیگر. برای درک بهتر آنچه که در این جا روی داده است، بگذارید ترجمه ی فارسی چنین قوافی یی را مثال بزنیم. فرض کنید غزلی شبیه همین غزل داشته باشیم (بدون ردیف) که قافیه هایش را مصدرهای فارسی ساخته باشند؛ «دیدن، رفتن، خواندن، ساختن، و...» . آیا نمی شود این ها را با همدیگر قافیه کرد؟ از یک منظر، چرا؛ می شود. اگر بنا را بر این بگذاریم که این کلمات، هرکدام، کلمه ای مستقل در زبان فارسی هستند و هرکدام معنای متمایزی دارند، آن وقت (بدون دقت در شباهت صرفی این ها و ساختار مصدری شان) با احتساب این که هرکدام از این واژه ها در انتهای خودشان یک «ـَن» دارند که متصل به یک مصوت متفاوت، به هر حال، آوایی درست شبیه به هر دسته ی دیگری از قوافی ایجاد می کنند، می توانیم بگوییم که این ها قافیه های درستی هستند و می توان با همدیگر همقافیه دانست شان. اما از منظری دیگر، کسانی که به کار بردن چنین قافیه هایی را صحیح نمی دانند هم از جهتی حق دارند؛ حرف آن ها این است که القای «موسیقی مشترک» در این دسته از قافیه ها، به طور تمام و کمال اتفاق نمی افتد. به عبارت دیگر، از نظر این گروه، پسوند مصدرساز «ـَن» را در این قبیل قافیه ها می توانیم به نوعی «ردیف» به حساب بیاوریم؛ چونان که گویی یک ردیف ثابت (با معنا و کاربرد مشابه و ثابت) در تمامی مصراع ها تکرار شده باشد. اگر از این زاویه به ماجرا نگاه کنیم، آن وقت در «دیدن، رفتن، خواندن، ساختن، و...» با در نظر نگرفتن این «پسوند ردیف گون» («ـَنِ» مصدرساز) آنچه باقی ماند، باید قافیه باشد و نیست؛ در واقع، در چنین حالتی بین آوای پایانی کلماتی مانند «دید، رفت، خواند، ساخت، و...» اشتراکی نمی بینیم تا بتوانیم به آن اعتبار، این ها را همقافیه تلقی کنیم. حالا متوجه شدیم که چرا استفاده از قافیه های مصدری مانند «ظلمت، امامت، قیامت، و...» هم ممکن است از نظر کسانی صحیح نباشد؛ چون در این کلمات هم فرازهای «پیش از پسوند مصدرسازِ \\"ـَت\\"»، با همدیگر قافیه نیستند.

به نام خداوند یار آفرین
با سلام خدمت یاران ادیب
🌿⚘🌿
اجازه می‌خواهم یک نکته در مورد قافیه بندی این شعر (تحت عنوان شرایط استفاده از افعال در قوافی) عرض کنم.
🌷🍀🌷
ابتدا عین متنی را که در صفحهء ۲۷۲ کتاب "عروض فارسی_شیوهء نو برای آموزش عروض و قافیه" تالیف "دکتر عباس ماهیار" (که چاپ دوازدهم آن در سال "هشتاد و نه" توسط موسسهء سارنگ منتشر شده) بازنویسی می‌کنم:
👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇
- در ابیاتی که صیغه‌های فعلی در قافیه قرار می‌گیرند، آخرین حرفِ بن‌ماضی و یا بن‌مضارع "رَوی" شمرده می‌شود مانند حرف "دال" در صیغه‌های ،،فشاندمی،، و ،،ستاندمی،، و حرف "لام" در "بگسلم" در دو بیت زیر:
روی تو گر بدیدمی جان به تو برفشاندمی
صبرم اگر مدد شدی دل ز تو واستاندمی
سعدی
.
تا تو به خاطر منی کس نگذشته بر دلم
مثلِ تو کیست در جهان تا ز تو مهر بگسلم
سعدی
👆👆👆👆👆👆👆👆👆👆
با ذکر این نکته که بیت اول، از جناب خواجوی کرمانی‌ست و اشتباها به حضرت سعدی منسوب شده است‌.
🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏                               
غزلی از جناب سعدی به عنوان مثال می‌آورم که قوافی آن، شباهت زیادی به قافیه‌بندی شعر دوست ادیبمان "جناب رضوی" دارد
👇👇👇
 
سعدی » دیوان اشعار » غزلیات »
غزل شمارهٔ ۲۲۵
⚘
اینان مگر ز رحمت محض آفریده‌اند
کآرام جان و انس دل و نور دیده‌اند

لطف آیتی‌ست در حق اینان و کبر و ناز
پیراهنی که بر قد ایشان بریده‌اند

آید هنوزشان ز لب لعل بوی شیر
شیرین لبان نه شیر که شکر مزیده‌اند

پندارم آهوان تتارند مشک ریز
لیکن به زیر سایهٔ طوبی چریده‌اند

رضوان مگر سراچهٔ فردوس برگشاد
کاین حوریان به ساحت دنیا خزیده‌اند

آب حیات در لب اینان به ظن من
کز لوله‌های چشمهٔ کوثر مکیده‌اند

دست گدا به سیب زنخدان این گروه
نادر رسد که میوهٔ اول رسیده‌اند

گل برچنند روز به روز از درخت گل
زین گلبنان هنوز مگر گل نچیده‌اند

عذر است هندوی بت سنگین پرست را
بیچارگان مگر بت سیمین ندیده‌اند

این لطف بین که با گل آدم سرشته‌اند
وین روح بین که در تن آدم دمیده‌اند

آن نقطه‌های خال چه شاهد نشانده‌اند
وین خط‌های سبز چه موزون کشیده‌اند

بر استوای قامتشان گویی ابروان
بالای سرو راست هلالی خمیده‌اند

با قامت بلند صنوبرخرامشان
سرو بلند و کاج به شوخی چمیده‌اند

سحر است چشم و زلف و بناگوششان دریغ
کاین مؤمنان به سحر چنین بگرویده‌اند

ز ایشان توان به خون جگر یافتن مراد
کز کودکی به خون جگر پروریده‌اند

دامن کشان حسن دلاویز را چه غم
کآشفتگان عشق گریبان دریده‌اند

در باغ حسن خوشتر از اینان درخت نیست
مرغان دل بدین هوس از بر پریده‌اند

با چابکان دلبر و شوخان دلفریب
بسیار درفتاده و اندک رهیده‌اند

هرگز جماعتی که شنیدند سر عشق
نشنیده‌ام که باز نصیحت شنیده‌اند

زنهار اگر به دانه خالی نظر کنی
ساکن که دام زلف بر آن گستریده‌اند
⚘🙏⚘🙏⚘

ملاحظه می‌فرمایید که در این غزل 👆👆👆 ، شیخ اجلّ افعال استفاده شده در قوافی را در حالت "ماضی ساده" آورده‌است.
⚘.
با در نظر گرفتن این که "ه غیرملفوظ" از تقطیع ساقط است، در ادامهء افعال زیر، *اند* را داریم که به ترتیب ( "الف حرف وصل" ، "ن حرف خروج" و "د حرف مزید" هستند)
👇👇👇
آفریده‌اند
دیده‌اند
بریده‌اند
مزیده‌اند
چریده‌اند
خزیده‌اند
مکیده‌اند
رسیده‌اند
نچیده‌اند
ندیده‌اند
دمیده‌اند
کشیده‌اند
خمیده‌اند
چمیده‌اند
بگرویده‌اند
پروریده‌اند
دریده‌اند
پریده‌اند
رهیده‌اند
شنیده‌اند
گستریده‌اند
🙏🙏🙏🙏
و حال قافیه‌های غزل جناب رضوی:

دزدیده اند
خندیده اند
چرخیده اند
گردیده اند
دیده اند
پوسیده اند
گندیده اند
ریسیده اند
بوسیده اند
دوشیده اند
خیسیده اند

🙏🙏🙏🙏

بنده (اگر اشتباه برداشت نکرده باشم) اعتقاد دارم که در قوافی غزل جناب رضوی، ایرادی وجود ندارد.

با عنایت به این که، از حالت "گذشتهء سادهءافعال" و نه "حالت مضارع آنها" استفاده شده است.

از استادان گران‌مایه‌ام تقاضا دارم چنان‌چه اشتباه کرده‌ام، بفرمایند تا بیاموزم.
⚘🌷⚘
با احترام و مهر
🙏