پست های وبلاگ

سلام و عرض ادب اهالی فرهیخته شعر ناب
پاسخ تمرین ها را تقدیم می کنم:

1- حافظ از دولت عشق تو سلیمانی شد
حا فِ ظَز دُو لَ تِ عِش قی تُ سُ لِی ما نی شُد
- ن - - ن ن - - ن ن - - - -
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن
اختیارات و ضرورات: حذف همزه در «از» ، اشباع هجای کوتاه «قِ» در واژه «عشق» ، تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند در رکن «فَعَلن» و تبدیل آن به «فع لن»

یعنی از وصل تواش نیست به جز باد به دست
یَع نِ یَز وَص لِ تُ ءَش نیست بِ جُز باد بِ دَست
- ن - - ن ن - - ن ن - - ن ن -
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلُن
اختیارات و ضرورات: کوتاه شدن مصوت بلند «ای» در واژه «یعنی»، حذف همزه در «از»، آوردن یک واج اضافه در پایان مصراع(واج «ت» در واژه «دست»)

نکته: وزن این بیت «فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن» است که در ابتدای هر دو مصراع، بنا به اختیار، شاعر از «فاعلاتن» بهره برده است.
 
2- مست بگذشتی و از خلوتیان ملکوت
مَست بُگ ذَش تِ یُ ءَز خَل وَ تِ یا نی مَ لَ کوت
- ن - - ن ن - - ن ن - - ن ن -
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
اختیارات و ضرورات: کوتاه شدن مصوت بلند «ای» در واژه «بگذشتی»، اشباع هجای کوتاه «نِ» در واژه «خلوتیانِ»، آوردن یک واج اضافه در پایان مصراع.

به تماشای تو آشوب قیامت برخاست
بِ تَ ما شا یِ تُ ءا شو بِ قِ یا مَت بَر خاست
ن ن - - ن ن - - ن ن - - - -
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن
اختیارات و ضرورات: تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند در رکن پایانی مصراع، آوردن دو واج اضافه در پایان مصراع.

نکته: وزن این بیت نیز مانند بیت اول بوده و شاعر تنها در مصراع اول آن «فعلاتن» را به «فاعلاتن» تبدیل نموده است.
 
3- اگر به سالی حافظ دری زند بگشای
ءَ گَر بِ سا لی حا فِظ دَ ری زَ نَد بُگ شای
ن - ن - - - - ن - ن - - -
مفاعلن مفعولن مفاعلن فع لن
اختیارات و ضرورات: تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند در رکن دوم(تبدیل فعلاتن به مفعولن)، تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند در رکن پایانی مصراع(تبدیل فَعَلن به فع لن)، آوردن یک واج اضافه در پایان مصراع.

که سال‌هاست که مشتاق روی چون مه ماست
کِ سال هاست کِ مُش تا قِ رو یِ چُن مَ هِ ماست
ن - ن - ن ن - - ن - ن - ن ن -
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فَعَلُن
اختیارات و ضرورات:  آوردن دو واج اضافه در پایان مصراع.

نکته1: وزن اصلی این بیت دقیقاً مطابق با وزن مصراع دوم آن است.
نکته2: تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند اگر در رکن پایانی اتفاق بیفتد به آن «تسکین» می گوییم. اما اگر این تبدیل در رکن دیگری اتفاق افتد، به آن «ابدال» می گوییم.

4- از خَمِ ابرویِ توام، هیچ گشایشی نشد
ءَز خَ مِ ءَب رو یِ تُ ءَم هیچ گُ شا یِ شی نَ شُد
- ن ن - - ن ن - - ن ن - ن - ن -
مفتعلن مفتلعن مفتلعن مفاعلن
اختیارات و ضرورات: تبدیل «مفتعلن» به «مفاعلن» در رکن پایانی.

وَه که در این خیالِ کَج، عمرِ عزیز شد تلف
وَه کِ دَ رین خِ یا لِ کَج عُم رِ عَ زیز شُد تَ لَف
- ن ن - ن - ن - - ن ن - ن - ن -
اختیارات و ضرورات: حذف همزه در «این»، تبدیل رکن «مفتعلن» به «مفاعلن» در رکن دوم و چهارم

نکته: وزن اصلی این بیت «مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن» است که اختیار قلب در هر کدام از ارکان می تواند اتفاق بیفتد.