سایت شعرناب محیطی صمیمی و ادبی برای شاعران جوان و معاصر - نقد شعر- ویراستاری شعر - فروش شعر و ترانه اشعار خود را با هزاران شاعر به اشتراک بگذارید

منو کاربری



عضویت در شعرناب
درخواست رمز جدید

اعضای آنلاین

معرفی شاعران معاصر

انتشار ویژه ناب

♪♫ صدای شاعران ♪♫

پر نشاط ترین اشعار

حمایت از شعرناب

شعرناب

با قرار دادن کد زير در سايت و يا وبلاگ خود از شعر ناب حمايت نمایید.

کانال تلگرام شعرناب

تقویم روز

جمعه 10 فروردين 1403
  • همه پرسي تغيير نظام شاهنشاهي به نظام جمهوري اسلامي ايران، 1358 هـ‌.ش
20 رمضان 1445
  • شب قدر
Friday 29 Mar 2024
    به سکوی پرتاب شهرت و افتخار ،نجابت و اقتدار ... سایت ادبی شعرناب خوش آمدید مقدمتان گلباران🌹🌹

    جمعه ۱۰ فروردين

    پست های وبلاگ

    شعرناب
    غزلیات فیض کاشانی و عرفان توحیدی
    ارسال شده توسط

    سید محمد حسین شرافت مولا

    در تاریخ : سه شنبه ۵ فروردين ۱۳۹۹ ۲۲:۱۳
    موضوع: آزاد | تعداد بازدید : ۶۰۲ | نظرات : ۴

    بسمه تعالی
     
     
    روزنامه خبر جنوب , 25 مهر 98 .
     
     
     
     
     
     
     
    غزلیات فیض کاشانی و عرفان توحیدی
     
     
     
     
     
    مقدمه :

    استاد علامه ملا محسن فیض کاشانی از شاعران , عارفان , محدّثین ,  مراجع تقلید , مفسّرین کتاب نورانی خداوند قرآن مجید , مهدویت پژوهان ِ قرن یازدهم هجری قمری و از مفاخر و بزرگان ِ تمام ادوار عالمان اسلامی گشته است . ایشان در غزلیات عرفانی از پیروان نامدار ِ لسان الغیب خواجه شمس الدین محمد حافظ گشته است . و غزلیات شیوا و فصیح ایشان سرشار از عرفان اسلامی گشته است . در ذیل عرفان توحیدی در اشعاراستاد  فیض کاشانی را بررسی خواهیم کرد .
    متن :
    آن که پنهان است از چشم کسان , پیداست کیست
    در دل هر ذره خورشید نهان پیداست کیست

    آری , حضرت توحید معشوق پنهان ِ جهانیان خواهد بود و هر آفریده ی جهان , نشانه ای از  وجود ِ مخفی اوست . همچنین , نور بی کران توحیدی که چشم معنوی و غیب بین خواهد نِگریست در تمام کائنات و در بطن هر آفریده , خواهد بود .

    ظاهر باطن نما و باطن ظاهر نما
    در عیان پنهان و در پنهان عیان , پیداست کیست

    آری , جهان هستی , نشانه و آیینه ای برای وجود حضرت خداوند و  صفات الهی گشته است . در حالیکه حضرت خداوند از تمام مخلوقات , در حجاب گشته است . هم چنین تمام مخلوقات حضرت حق , در تمام لحظات عاشق و جستجو گر آن وجود پنهان خواهد بود .

    آن که او پیداست چون خورشید نزد عارفان
    در نقاب از دیده ی نامحرمان پیداست کیست

    علامه فیض کاشانی به نکته ای عمیق اشاره کرده است :
    افرادی که به مقام عارف توحیدی نائل گشته اند , وجود الهی  و حضور نور حضرت خداوند را در تمام لحظات به وضوح ,  حس خواهند کرد . همچنین افراد غیر عارف و غیر عاشق , در وجود ِ حضرت یزدان به تردید و شک خواهند نِگریست و حجاب همیشگی خداوند را که خویشتن موجب آن گشته اند ,  در اندیشه و قلب خویش خواهند داشت .

    آن که حسن خوبرویان پرتوی از حسن اوست
    هر جمیلی می دهد از وی نشان پیداست کیست

    آری , حضرت حق زیبا ترین وجود ِ کائنات و تنها منشأ زیبایی بخش به ماسوالله تعالی گشته است . و هر زیبائی ِ کائنات , نماد و نشانه ای از جمال بی پایان و همیشگی حضرت توحید خواهد گشت .که چشم ها و قلب ها را به حضرت یزدان , متوجّه خواهد کرد .

    آن که بهر او زمین بی خود , فلک سرگشته است
    کوه از او نالان و دریا در فغان , پیداست کیست

    آری , یاد حضرت خداوند و عشق به وجود انوار توحید , تمام هستی را شیفته , حیران و بیدل کرده است .

    آن که جسم و جان از او پیدا و او از جسم و جان
    ذات پاک او بری از جسم و جان , پیداست کیست

    آری حضرت خداوند , خالق تمام اجسام و ارواح گشته است اما وجود  استثناء ایشان از جسم و جان نخواهد بود . همچنین شگفت انگیز خواهد بود که مخلوقات مادّی  و روحانی  الهی , نشانه ای از وجود و  صفات ِ حضرت یزدان گشته است .

    عارفان را جز خدا با کس نباشد الفتی
    عاشقان را غیر ذکر اوست کاری هست ؟ نیست

    علامه فیض کاشانی می فرماید :
    عشق و عرفان تنها برای معبود و معشوق ِ تمام کائنات , حضرت الله خواهد بود و نه وجود دیگری .  و این نکته را تنها عارفان ِ حقیقی توحید خواهند شکفت .
    همچنین , عاشق حضرت توحید همواره در قلب و ذهن خویشتن , حضور عشق توحیدی را فراموش نخواهد کرد .

    اختیار خود به او بگذار و بگذر از اختیار
    بنده را جز اختیارش اختیاری هست ؟ نیست

    در ادامه علامه فیض کاشانی به نکته ای جاودان اشاره کرده است :
    آری ,  تمام اختیار های دو جهان به اختیار حضرت توحید وصل گشته است . و بدون اذن و خواست الهی
    , اختیار ما در عمل ,  به نتیجه نخواهد رسید . و اندیشه ناب توحیدی , نیایش با حضرت خداوند و طلب کردن خواست و  اختیار و مصلحت اندیشی حضرت یزدان در تمام امور زندگی خواهد بود .

    این عبادت ها که عابد در دل شب می کند
    گر نباشد خالص , آن را اعتباری هست ؟ نیست

    بنابر آیه ی شریفه قرآن مجید , عبادت کردن خداوند اقدس , هدف  از آفرینش انسان ها گشته است .
    در ادمه فیض کاشانی خواهد فرمود :
    تمام عبادات الهی در روز و شب , بایست با قلب بدون ریا و حضور قلب گردد تا مقبول حضرت خدا واقع گردد . در غیر این صورت , عبادت , ثواب نخواهد داشت .
    و عبادت زیاد , معیار جایگاه برتر دینی و الهی نخواهد بود . مگر با حضور قلب عاشق و بی ریا .

    ای فیض بس کن زین انین در صنع , صانع را ببین
    تا آن زمن کز این زمین افتد برون اثقال ها

    عارف کاشان استاد فیض کاشانی در ادامه فرموده است :
    شکایت از دنیا را بایست از اندیشه و زبان , بیرون ریخت و به عشق و خواست الهی تسلیم , عامل و قانع خواهی گشت تا در زمان بی چون و چرای ِ محشر  قیامت  , آسوده و مورد رضای حضرت توحید خواهی بود .
    آری , ظاهر آفرینش را بایست کنار گذاشت و آفریدگار کائنات یعنی حضرت توحید را بایست شناخت . و از غفلت بایست گذشت که در روز قیامت ,  تمام مادّیات چه بزرگ و چه کوچک , نابود خواهد گشت و تنها توشه ی بندگی و عرفان الهی , خواهد ماند .
    نه ایم از تو جدا , موج های بحر وجودیم
    نباشد از تو جدایی , نه جسم را و نه جان را

    آری , تمام بشریّت از وجود حضرت حق  به وجود آمده است و حیات جاودان خواهد داشت  . و تمام ماسوا الله , چه اجسام و چه ارواح ,   از نور بی کران ِ حضرت یزدان پدیدار گشته است وتا ابد در هر لحظه  به عشق حضرت توحید بی قرار و مجنون خواهد بود .

    ای جمالت کعبه ی ارباب شوق
    وی کمالت قبله ی نقصان ما

    آری , وجود حضرت حق زیباترین ِ موجودات  هر دو جهان گشته است . و تمام ماسوا الله تعالی , شور و شوق برای وصال حضرت خداوند را در وجود خویشتن همواره خواهند داشت .
    همچنین تمام موجودات , دارای نقص در نیّت , زبان و عمل گشته است اما یاری و عنایت الهی سایه رحمت کامل را بر موجودات آفریده خواهد افکند . چون حضرت معبود یعنی الله جلّ جلاله , کامل ترین و تنها وجود است که خواهد توانِست ما موجودات ناقص را , کمال دهد .

    در لجه ی شهود شهادت غریق کن
    از ما بگیر مایی ما در سلام ما

    آری , عارفان حقیقی ِ حضرت توحید , با تسلیم جان و داشته های خویش , خالص و به وصال عشق حضرت توحید خواهند رسید

    هستی ز هر تمام , خدایا تمام تر
    شاید اگر تمام کنی نا تمام ما

    آری ,  کامل ترین وجود هر دو عالم , تنها حضرت حق خواهد گشت و در راه بی کران بندگی و عشق حضرت یزدان , ماسوا الله تعالی حقّ ِ بندگی را ادا نخواهند کرد و این ایثار بی کران ِ حضرت الله است خواهد بود که بندگی  ناقص آنان را اجر بهشت عطا خواهد کرد و به کمال خواهد بُرد .

    با تو حلال و بی تو حرام است عیش ها
    یا رب حلال ساز به لطفت حرام ما

    آری , عیش های مادّی و ضدّ دینی , نابود و بی ارزش خواهد گشت ودر پیشگاه حضرت توحید باطل و گناه خواهد بود و تنها عشق به وجود و عرفان حضرت حق , توشه ی جهان جاودان اُخروی و ثواب الهی
    خواهد بود . و عارفان حقیقی توحید در نیایش ها از حضرت خدا خواهند خواست تنها به وجود نورانی حضرت ربّ , عشق خواهند ورزید .

    بی صدق بندگی , نرسد معرفت به کام
    بی ذوق معرفت , نشود عشق رام ما
    از بندگی به معرفت و معرفت به عشق
    دل می نواز تا که شود پخته خام ما

    در ادامه علامه فیض کاشانی به نکته ای جاودان اشاره کرده است :
    آری , بندگی ما بایست از روی صداقت ِ نیّت و عمل ما  گردد تا عرفان ِ حقیقی حضرت توحید را خواهیم شکفت . و از عرفان توحیدی بایست به مقام عاشق حضرت توحید رسید تا به کمال و وصال حضرت خداوند خواهیم رسید .

    فیض نور خداست در دل ما
    از دل ماست نور منزل ما

    آری , مهم ترین داشته ی ما ,  قلب ما گشته است که در روز ازل با نور حضرت خداوند که نور الانوار  گشته است , خلق شده است . و تنها نور قلبی , نور حقیقی دو جهان  گشته است .

    از تو کام ار نبرم , ره دیگر سپرم
    یار فیض است خدا , حسبی الله کفی

    آری , حضرت توحید تنها معشوق ِ یاری رسان و کامل ِ هر دو جهان گشته است و توکل به عشق حضرت خداوند , جایگزین تمام انتخاب ها و شکست های عشق مادّی و زمینی خواهد گشت . و بایست دل را به معشوق مادّی نداد زیرا شکننده و آزار رسان گشته است . در حالیکه عشق  به حضرت یزدان بی پایان و نتیجه بخش ِ مطلق خواهد بود .

    گر معصیت سزا نبود , معصیت مبین
    بیچارگی ببین ز تو این ها غریب نیست

    آری , بندگان پُر از گناه و اشتباه گشته اند و هر بنده ای در طول زندگانی خویشتن  , گناه خواهد کرد , اما امیدواری آنان به نور ِ یاری رسان حضرت توحید گشته است . و آنان  به بیچارگی و نیاز مندی مطلق بندگان , به نور حضرت حق اعتراف خواهند داشت .

    فیض است و درگه تو , از این در کجا رود
    الحاح بر در تو خدایا , غریب نیست

    آری , ناله و اظهار بندگی و اِبراز ِ عشق به نور بی کران وجود ِ حضرت توحید , دریای بی کران گشته است و تنها نور حضرت توحید خواهد توانست به ماسوا الله تعالی , وسیله ی نجات و یاری گردد .

    از حد خود زیاده اگر می کنم طلب
    در حضرت کریم تمنا , غریب نیست

    آری , فیض کاشانی به نکته ای جاودان اشاره کرده است :
    بندگان , همواره در طمع و زیاده خواهی در پیشگاه حضرت خداوند گشته اند  و شکر گزاری نعمت های
    الهی را غفلت خواهند داشت. اما به علّت اینکه  حضرت حق بخشنده ترین موجودات هر دو عالَم گشته است , آنان را از درگاه خود نخواهد راند . 

    به دل تخم امید کشتم بسی
    بدین کشتزارم سحابی بفرست

    آری , رحمت حضرت الله , بی کران خواهد بود و تنها با خواست و لطف ایشان , نیاز های بندگان به نتیجه خواهد رسید . آری ,  انتظارو  امید واری به رحمت حضرت یزدان در قلب تمام ماسوا الله تعالی خواهد بود .

    ز دریای غفران و ابر کرم
    مرا رحمت بی حسابی فرست

    به راستی , تنها ,  سر چشمه ی بی پایان توحید گشته است که وسیله ی حیات دو گیتی گشته است . و رحمت و  بخشش حضرت حق , بی کران خواهد بود .

    اگر چه فیض به مقصود , ره نمی داند
    ولیک در طلبش نور رهنمایی هست

    آری عشق و بی تابی بندگان الهی برای وصال به عشق حضرت یزدان , ارزش بسیاری خواهد داشت و نور امید و راه گشا خواهد بود .

    تا مرا از خود رباید , زرد و لاغر داردم
    کهربای عشق ایزد , برگ کاهم کرده است

    آری , عاشق و عارف حقیقی ِ حضرت توحید از جانب معشوق خویش یعنی حضرت الله جلّ جلاله , آزار و سختی خواهد کشید تا از جسم و نیاز های جسمانی خویشتن دوری خواهد گزید و به وصال عشق حضرت خداوند نایل خواهد گشت . و این خواست حضرت خدا گشته است .

    بر نماز و طاعتم دانی که می بندد مدام ؟
    آن که روی خویشتن را قبله گاهم کرده است

    آری عاشق و عارف حقیقی ِ حضرت توحید چنان آشفته و بیدل و مست گشته است که از روی عشق و اختیار و نه تکلیف دینی , به عبادت و اطاعت همیشگی حضرت یزدان خواهد پرداخت .

    هر که ز دنیا گذشت , لذت عقبی چشید
    وآنکه ز عقبی گذشت , کام ز جانان گرفت

    آری , عارفان حقیقی ِ حضرت نور السّماوات و الارض الله , در جهان دنیوی , از نیاز های مادّی خویشتن خواهند گذشت و انگاه که به بهشت اخروی خواهند رسید , از جمال حقیقی و معنوی حضرت توحید غافل نخواهند گشت و  در آتش دوری و عشق حضرت توحید خواهند سوخت و بهشت نیز مانع از جوشش عشق قلبی ایشان به وجود حضرت توحید نخواهد گشت و انگاه تنها معشوق هر دو جهان یعنی حضرت الله جلّ جلاله , عشق ایشان را خواهد پذیرفت و عشق ایشان  به خشنودی حضرت معبود الله جلّ جلاله خواهد شکفت .

    نیست مدح خود که می گویم , ثنای ایزدست
    آن که خوار او شدن , عزت پناهم کرده است

    آری , بندگان الهی در میدان عمل  , تنها داشته های خویشتن را ستایش خواهند کرد  در حالیکه ستایش شدن ,  تنها برای حضرت یزدان گشته است . اما عارف حقیقی ِ حضرت توحید , به مقام فقر و فناء فی
    نور الله خواهد رسید و حضرت یزدان , عشق به بندگی اورا خواهد پذیرفت . و عاشق حقیقی ِ خویشتن را
    عزّت جاوید خواهد داد .
    خوبی من , همه ز پرتو اوست
    گر بدی هست مقتضای من است

    آری , عارف حقیقی ِ توحید , تمام خوبی ها و زیبائی ها را تنها از سرچشمه ی نور حضرت خدا خواهد
    دانِست . و بدی و زشتی در عرفان توحید راه نخواهد داشت  و سرچشمه ی عنصر " بَدی " تنها از جانب
    ماسوا الله خواهد بود.

    از خود ار بگذرم رسم به خدا
    به خدایی که منتهای من است

    در راه عشق حضرت خداوند , بایست از تمام داشته های دنیوی خویشتن , خواهی گذشت . آنگاه به وصال
    جاودان حیات و عشق بی کران ِ حضرت یزدان در دنیای آخرت خواهی رسید .

    گفت : برخیز ز جا فیض سحر را دریاب
    ملک از بام سماوات به پایین آمد

    در تعایم اسلامی و عرفانی , عاشق و عارف توحیدی زمان سحر را به نماز عاشقانه و نیایش حضرت توحید
    خواهد شتافت و این فرصت را از دست نخواهد داد تا مَقامی والاتر از فرشتگان الهی خواهد یافت و رضایت معشوق یعنی حضرت الله را خواهد شکفت .

    یا چو اسماعیل در راه رضایش سر نهیم
    خویش را در عیدگاه وصل او قربان کنیم

    در ادامه , علّامۀ کاشان , محمد محسن فیض کاشانی به نکته ای جاودان اشاره کرده است :
    در راه خواست , خشنودی و تصمیمات حضرت حق ,  بایِست عاشقانه , از تمام داشته های خویشتن خواهی
    گذشت .  همچون صادق الوعد حضرت اسماعیل در قربان گاهی که عید بزرگ تمام ادیان توحیدی گشته است .

    تا که باشم تا که باشم بر در امید و بیم
    در ضمیرم گه ثواب و گه عقاب انداختی
    آری , در مسیر بی پایان ِ عشق حضرت توحید , معشوق الهی , حضور همیشگی قلب ما را خواهد خواست . و هدف از بندگی و ادیان الهی , عشق همیشگی به وجود حضرت خداوند خواهد گشت .

    نتیجه :

    علامه فیض کاشانی ,  در غزلیات خویشتن , از عارفان توحیدی ِ ساده گو و نکته دان گشته است . ایشان ,
    نفس انسانی را به تربیت عرفانی و تحمّل سختی های راه عرفان توحیدی فرا خواهد خواند . و حضرت الله جلّ جلاله را تنها معشوق و معبود قلبی و عملی ِ جهانیان خواهد دانِست .  و مقصود نهایی عارفان حقیقی توحیدی را غرق شدن در دریای عشق حضرت الله جلّ جلاله خواهد دانِست تا قطره ای از دریای بی کران  عشق حضرت توحید خواهد گشت.

    منبع :
    دیوان فیض کاشانی _ ناشر : پیمان _ چاپ اول 1390 .
     
     
     
    نویسنده : سید محمد حسین شرافت مولا
     
     
     
     
     

    ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری : | | | | |
    این پست با شماره ۹۸۱۸ در تاریخ سه شنبه ۵ فروردين ۱۳۹۹ ۲۲:۱۳ در سایت شعر ناب ثبت گردید

    نقدها و نظرات
    بتول رجائی علیشاهدانی(افاق)
    جمعه ۸ فروردين ۱۳۹۹ ۱۶:۲۳
    درودتان باد بزرگوار بسیار عالی خندانک
    سید محمد حسین شرافت مولا
    سید محمد حسین شرافت مولا
    شنبه ۹ فروردين ۱۳۹۹ ۱۱:۳۹
    با سلام و عرض ادب
    استاد گرامی
    انشاء الله تعالی موفق باشید
    سپاس
    ارسال پاسخ
    طوبی آهنگران
    دوشنبه ۱۱ فروردين ۱۳۹۹ ۱۶:۵۳
    متربا بر کف نه بر بطی زورق تن را بیفکن در شتی ملاصدرا
    سید محمد حسین شرافت مولا
    سید محمد حسین شرافت مولا
    سه شنبه ۱۲ فروردين ۱۳۹۹ ۱۳:۵۷
    با سلام و عرض ادب
    موفق باشید
    ارسال پاسخ
    تنها کابران عضو میتوانند نظر دهند.



    ارسال پیام خصوصی

    نقد و آموزش

    نظرات

    مشاعره

    کاربران اشتراک دار

    محل انتشار اشعار شاعران دارای اشتراک
    کلیه ی مطالب این سایت توسط کاربران ارسال می شود و انتشار در شعرناب مبنی بر تایید و یا رد مطالب از جانب مدیریت نیست .
    استفاده از مطالب به هر نحو با رضایت صاحب اثر و ذکر منبع بلامانع می باشد . تمام حقوق مادی و معنوی برای شعرناب محفوظ است.
    0